Hamulec to zespół mechanizmów, którego zadaniem jest spowolnienie, zatrzymanie lub utrzymanie pojazdu w miejscu poprzez zamianę energii kinetycznej w ciepło. Działa na zasadzie tarcia: ruchoma część (tarcza albo bęben) połączona z kołem jest dociskana przez elementy cierne (klocki lub szczęki), a powstałe opory zatrzymują obrót koła.
Zasada działania
W większości samochodów spotyka się hydrauliczny układ hamulcowy. Naciśnięcie pedału powoduje wzrost ciśnienia płynu hamulcowego w przewodach; ciśnienie to wypycha tłoczki w zaciskach (hamulce tarczowe) bądź w cylindrze koła (hamulce bębnowe). Tłoczek dociska klocki do tarczy lub szczęki do powierzchni bębna, a wytworzone tarcie redukuje prędkość obrotową koła.
Budowa podstawowa
- Pedał hamulca – dźwignia uruchamiana stopą kierowcy.
- Wspomaganie podciśnieniowe (serwo) – zwiększa siłę, jaką kierowca wywiera na tłok główny, by zminimalizować wysiłek przy hamowaniu.
- Pompa główna – generuje ciśnienie w instalacji hydraulicznej.
- Przewody i elastyczne węże – transportują płyn hamulcowy do każdego koła.
- Zacisk i klocki lub cylinder koła i szczęki – elementy cierne dociskane do tarczy lub wnętrza bębna.
- Tarcza lub bęben – wirująca część pracująca z kołem; odbiera energię i oddaje ją w postaci ciepła.
Najważniejsze funkcje
- Szybkie, stabilne wytracanie prędkości w każdej sytuacji drogowej.
- Utrzymanie pojazdu w miejscu na wzniesieniu (hamulec pomocniczy).
- Współpraca z systemami bezpieczeństwa (ABS, ESP, adaptacyjny tempomat) zapewniając kontrolę toru jazdy i skrócenie drogi hamowania.
Rodzaje układów hamulcowych
| Typ | Cechy | Typowe zastosowanie |
|---|---|---|
| Tarcze wentylowane | wydajne chłodzenie, odporność na fading | większość aut osobowych, pojazdy sportowe |
| Tarcze pełne | niższy koszt, mniejsza masa | tylna oś aut miejskich |
| Bębny | zamknięta konstrukcja, funkcja hamulca postojowego | małe auta, pojazdy ciężarowe w tylnej osi |
| Tarczowo‑bębnowe (combi) | tarcza + zintegrowany bęben postojowy | SUV-y, auta z elektrycznym hamulcem postojowym |
| Hamulce regeneracyjne | odwracają silnik elektryczny w generator, odzyskują energię | hybrydy i samochody elektryczne |
Konserwacja i typowe problemy
Skuteczność hamulców zależy od grubości okładzin, stanu tarcz lub bębnów, jakości płynu hamulcowego i szczelności przewodów. Objawy zużycia to wydłużona droga hamowania, pulsowanie pedału, ściąganie auta na boki, metaliczne piski czy przegrzewanie (fading). Regularna wymiana klocków, tarcz oraz płynu (co 2 lata lub zgodnie z instrukcją producenta) oraz kontrola przewodów i serwa to podstawa utrzymania pełnej sprawności układu.
Powrót
