Nieustąpienie pierwszeństwa przejazdu jest jedną z głównych przyczyn wypadków drogowych w Polsce. To także istotny błąd, który bezwzględnie kończy teoretyczny egzamin na prawo jazdy. Opanowanie zasad pierwszeństwa jest kluczowe nie tylko dla bezpieczeństwa kierowcy, ale i pozostałych użytkowników ruchu. O czym koniecznie trzeba pamiętać?
Zasady pierwszeństwa na skrzyżowaniach – co musisz wiedzieć?
Skrzyżowania są jednym z najczęstszych miejsc, gdzie dochodzi do nieporozumień związanych z pierwszeństwem przejazdu. Istnieje kilka kluczowych zasad, które warto sobie przyswoić. Przede wszystkim, na skrzyżowaniach równorzędnych, czyli takich, gdzie nie ma znaków regulujących ruch, obowiązuje zasada prawej ręki. Oznacza to, że pierwszeństwo ma pojazd nadjeżdżający z prawej strony. W praktyce oznacza to, że jeżeli zbliżasz się do skrzyżowania i z lewej strony widzisz pojazd, ale z prawej nic nie nadjeżdża, masz pierwszeństwo. W przeciwnym wypadku musisz ustąpić.
Zasady na skrzyżowaniach, na których ruch jest regulowany znakami, są równie ważne. Znak „ustąp pierwszeństwa” oraz „stop” jednoznacznie wskazują, kiedy musisz zatrzymać się i przepuścić inne pojazdy. Brak znajomości tych zasad może prowadzić do ryzykownych sytuacji. Dlatego warto pamiętać, że nie tylko znajomość zasad pierwszeństwa, ale także ich przestrzeganie wpływa na bezpieczeństwo na drogach.
Znaki drogowe regulujące pierwszeństwo przejazdu
W typowej sytuacji drogowej o pierwszeństwie przejazdu lub konieczności jego ustąpienia informują znaki pionowe i/lub poziome. Są to przede wszystkim:
- Znak D-1 (żółty romb z białym obwodem) – droga z pierwszeństwem przejazdu.
- Znak A-7 (odwrócony żółty trójkąt z czerwonym obwodem) – ustąp pierwszeństwa przejazdu.
- Znak D-2 (żółty romb z białym obwodem, przekreślony czarną kreską) – koniec drogi z pierwszeństwem, również informuje o konieczności ustąpienia pierwszeństwa
W sygnalizowaniu pierwszeństwa przejazdu kluczowe są także znaki B-20 (znak stop) oraz znak A-5 oznaczający skrzyżowanie równorzędne. Skrzyżowanie należy traktować jako równorzędne również w sytuacji, kiedy nie ma na nim żadnych znaków.
Warto wspomnieć także znak D-48, który informuje o zmianie organizacji ruchu na skrzyżowaniu (ma postać niebieskiej tablicy z napisem „zmiana pierwszeństwa” oraz żółtym trójkątem z czarnym znakiem X).
Gradacja znaków drogowych
Bezwzględnie trzeba także pamiętać o hierarchii znaków i oznaczeń drogowych. Przypominamy, że nadrzędne wobec znaków pionowych i poziomych są światłą drogowe, a jeszcze wyżej w tzw. gradacji ważności są polecenia osoby kierującej ruchem (np. policjanta). Oznacza to, że nawet gdy światła lub znaki uprawniają nas do pierwszeństwa, musimy ustąpić, jeśli takie polecenie wyda osoba kierująca. Hierarcha ważności przedstawia się następująco (element na początku listy znosi obowiązywanie elementów niżej):
- osoba kierująca ruchem,
- sygnalizacja świetlna,
- znaki pionowe i poziome (gdy występują jednocześnie, znaki pionowe są wyżej w hierarchii),
- ogólne zasady ruchu drogowego.
Pierwszeństwo przejazdu na skrzyżowaniu równorzędnym
W skrzyżowaniu równorzędnym pierwszeństwo nie zostało odgórnie wyznaczone za pomocą wspomnianych wcześniej znaków D-1 i A-7. W tym przypadku należy zastosować się do zasad ogólnych, w tym przede wszystkim do tzw. zasady prawej ręki. Na takim skrzyżowaniu, pierwszeństwo ma zawsze pojazd nadjeżdżający z prawej strony.
Co to oznacza w praktyce? Największą ostrożność należy zachować, skręcając w lewo. Trzeba wtedy ustąpić pierwszeństwa pojazdowi z prawej strony, ale także temu, który nadjeżdża z naprzeciwka, a chce przejechać przez skrzyżowanie prosto lub skręcić w prawo.
Wyjątki od zasady prawej ręki i sygnalizacja w układzie kolizyjnym
Należy pamiętać, że zasada prawej ręki nie zawsze obowiązuje. Jakie wyjątki znajdziemy w przepisach? Jeśli na skrzyżowaniu równorzędnym znajduje się torowisko, kierujący pojazdem kołowym musi ustąpić pierwszeństwa tramwajowi – niezależnie od tego, z której strony ten tramwaj nadjeżdża. Od tej reguły nie ma wyjątków, poza sytuacją, gdy znaki, sygnalizacja świetlna lub osoba kierująca ruchem nakazują inaczej.
O zasadzie prawej ręki trzeba również pamiętać, gdy na skrzyżowaniu obowiązuje sygnalizacja świetlna w układzie kolizyjnym. Na przykład wtedy, kiedy pojazd nadjeżdżający z naprzeciwka ma również zielone światło i zamierza przejechać przez skrzyżowanie prosto. Jeśli zamierzasz skręcić w lewo, musisz ustąpić mu pierwszeństwa.
Pierwszeństwo względem pojazdów uprzywilejowanych
Pojazdy uprzywilejowane, takie jak karetka, pojazd straży pożarnej, radiowóz policyjny lub pojazd innych służb ma pierwszeństwo jedynie wtedy, gdy wysyła sygnały świetlne i/lub dźwiękowe. W takiej sytuacji należy nie tylko ustąpić pierwszeństwa przejazdu, ale także umożliwić możliwie najszybszy przejazd, np. zjeżdżając na pobocze. W pozostałych sytuacjach zastosowanie mają ogólne zasady ruchu drogowego.
Pierwszeństwo na rondzie
Na skrzyżowaniu z ruchem okrężnym zazwyczaj pierwszeństwo mają pojazdy już się na nim znajdujące. Informują o tym zwykle znaki. Jeśli jednak zdarzy się, że przy wjeździe na rondo nie ma takich znaków, zastosowanie ma zasada prawej ręki (skrzyżowania równorzędne z rondem są jednak bardzo rzadkie). Zasada prawej ręki obowiązuje także wtedy, gdy przed wjazdem na rondo znajduje się jedynie znak C-12 („ruch okrężny”), bez dodatkowego znaku „ustąp pierwszeństwa”. Gdy na skrzyżowaniu jest sygnalizacja świetlna, należy się stosować do jej wskazań.
Jeśli na skrzyżowaniu z ruchem okrężnym znajduje się torowisko tramwajowe, trzeba pamiętać, że:
- Motorniczy tramwaju musi stosować się do nakazów sygnalizacji świetlnej w zakresie pierwszeństwa.
- Jeśli na skrzyżowaniu nie ma znaków (jest równorzędne) lub występuje tylko znak C-12, tramwaj ma zawsze pierwszeństwo – zarówno wjeżdżając, jak i zjeżdżając z ronda.
- W typowej sytuacji, kiedy pierwszeństwo mają pojazdy na rondzie (przed wjazdem na nie znajdują się znaki A-7 „ustąp pierwszeństwa”), tramwaj nie ma pierwszeństwa, gdy wjeżdża na skrzyżowanie, ale gdy z niego zjeżdża – tak.
Zasady związane z pojazdami szynowymi na rondzie mogą wydawać się skomplikowane, zwykle jednak na takich skrzyżowaniach znajduje się sygnalizacja świetlna, która obowiązuje wszystkich uczestników ruchu.
Zmiana pasa ruchu i inne sytuacje drogowe
W sytuacji zmiany pasa ruchu nadrzędną zasadą jest to, że pierwszeństwo przejazdu ma pojazd, który jedzie prosto, tzn. porusza się swoim pasie, nie wykonując żadnego innego manewru. W sytuacji, gdy oba pojazdy chcą zmienić pas ruchu w tym samym czasie, pierwszeństwo ma zawsze pojazd, który znajduje się z prawej strony (np. podczas jednoczesnego wjeżdżania na pas środkowy z pasów skrajnych na drodze trzypasmowej).
W jakich jeszcze sytuacjach należy pamiętać o ustąpieniu pierwszeństwa przejazdu?
- Włączanie się do ruchu – przed wjazdem na drogę utwardzoną należy ustąpić wszystkim pojazdom, niezależnie od tego, z której strony nadjeżdżają.
- Zawracanie na skrzyżowaniu – należy stosować się do znaków i zasady prawej ręki, jednak trzeba zachować szczególną ostrożność, ponieważ kierowca nie może sygnalizować zamiaru zawracania (jedynie skrętu w lewo).
- Pierwszeństwo w strefie zamieszkania – tutaj piesi mają pierwszeństwo przed pojazdami, na skrzyżowaniach zaś obowiązuje zasada prawej ręki (chyba że znaki stanowią inaczej). Trzeba też pamiętać, że opuszczając strefę, kierowca musi ustąpić pierwszeństwa innym pojazdom, niezależnie z którego kierunku jadą (wyjazd jest traktowany jako włączenie się do ruchu).
- Wyjazd z drogi wewnętrznej na drogę publiczną – tutaj również obowiązuje nakaz ustąpienia pierwszeństwa wszystkim pojazdom.
Kiedy piesi mają pierwszeństwo na drodze?
Pierwszeństwo na drodze to nie tylko kwestia kierowców. Nowelizacja przepisów drogowych z 2021 roku wprowadziła istotne zmiany w tej kwestii. Aktualnie, piesi mają pierwszeństwo już w momencie zbliżania się do przejścia, a nie dopiero na pasach, jak to było wcześniej. Kierowcy zbliżający się do przejścia dla pieszych muszą zwolnić i ustąpić pierwszeństwa pieszym, którzy wykazują zamiar przejścia przez jezdnię.
Oprócz przejść dla pieszych, istnieją inne sytuacje, w których piesi mogą mieć pierwszeństwo, na przykład w strefach zamieszkania, gdzie prędkość pojazdów jest ograniczona do 20 km/h, a piesi mogą poruszać się po całej szerokości drogi. Kierowcy muszą być świadomi tych zasad i zawsze zachowywać szczególną ostrożność, aby zapewnić bezpieczeństwo wszystkim uczestnikom ruchu.
Przepisy dotyczące pierwszeństwa na drodze – podsumowanie
Zasady pierwszeństwa przejazdu to kluczowy element bezpiecznej jazdy. Wiedza na temat tego, kto ma pierwszeństwo na skrzyżowaniach, rondach i w relacji z pieszymi, może uchronić przed kolizjami i wypadkami. Pamiętaj, aby zawsze przestrzegać przepisów i zwracać uwagę na znaki drogowe oraz sygnalizację świetlną, które regulują ruch na drogach. Przed przystąpieniem do egzaminu, warto dokładnie przećwiczyć materiał z tego zakresu.
Bez względu na to, czy poruszasz się samochodem, czy pieszo, znajomość i przestrzeganie zasad pierwszeństwa to podstawa odpowiedzialnego uczestnictwa w ruchu drogowym.
