Nieustąpienie pierwszeństwa przejazdu jest jedną z głównych przyczyn wypadków drogowych w Polsce. To także istotny błąd, który bezwzględnie kończy teoretyczny egzamin na prawo jazdy. Opanowanie zasad pierwszeństwa jest kluczowe nie tylko dla bezpieczeństwa kierowcy, ale i pozostałych użytkowników ruchu. O czym koniecznie trzeba pamiętać?

Znaki drogowe regulujące pierwszeństwo przejazdu

W typowej sytuacji drogowej o pierwszeństwie przejazdu lub konieczności jego ustąpienia informują znaki pionowe i/lub poziome. Są to przede wszystkim:

  • Znak D-1 (żółty romb z białym obwodem) – droga z pierwszeństwem przejazdu.
  • Znak A-7 (odwrócony żółty trójkąt z czerwonym obwodem) – ustąp pierwszeństwa przejazdu. O konieczności ustąpienia pierwszeństwa będzie informował również znak D-2 (koniec drogi z pierwszeństwem), czyli żółty romb z białym obwodem, przekreślony czarną kreską.

W sygnalizowaniu pierwszeństwa przejazdu kluczowe są także znaki B-20 (znak stop) oraz znak A-5 oznaczający skrzyżowanie równorzędne. Skrzyżowanie należy traktować jako równorzędne również w sytuacji, kiedy nie ma na nim żadnych znaków.

Warto wspomnieć także znak D-48, który informuje o zmianie organizacji ruchu na skrzyżowaniu (ma postać niebieskiej tablicy z napisem „zmiana pierwszeństwa” oraz żółtym trójkątem z czarnym znakiem X).

Gradacja znaków drogowych

Bezwzględnie trzeba także pamiętać o hierarchii znaków i oznaczeń drogowych. Przypominamy, że nadrzędne wobec znaków pionowych i poziomych są światłą drogowe, a jeszcze wyżej w tzw. gradacji ważności są polecenia osoby kierującej ruchem (np. policjanta). Oznacza to, że nawet gdy światła lub znaki uprawniają nas do pierwszeństwa, musimy ustąpić, jeśli takie polecenie wyda osoba kierująca. Hierarcha ważności przedstawia się następująco (element na początku listy znosi obowiązywanie elementów niżej):

  • osoba kierująca ruchem,
  • sygnalizacja świetlna,
  • znaki pionowe i poziome (gdy występują jednocześnie, znaki pionowe są wyżej w hierarchii),
  • ogólne zasady ruchu drogowego.

Pierwszeństwo przejazdu na skrzyżowaniu równorzędnym

W skrzyżowaniu równorzędnym pierwszeństwo nie zostało odgórnie wyznaczone za pomocą wspomnianych wcześniej znaków D-1 i A-7. W tym przypadku należy zastosować się do zasad ogólnych, w tym przede wszystkim do tzw. zasady prawej ręki. Na takim skrzyżowaniu, pierwszeństwo ma zawsze pojazd nadjeżdżający z prawej strony.

Co to oznacza w praktyce? Największą ostrożność należy zachować, skręcając w lewo. Trzeba wtedy ustąpić pierwszeństwa pojazdowi z prawej strony, ale także temu, który nadjeżdża z naprzeciwka, a chce przejechać przez skrzyżowanie prosto lub skręcić w prawo.

Wyjątki od zasady prawej ręki i sygnalizacja w układzie kolizyjnym

Zasada prawej ręki nie zawsze ma zastosowanie dla pojazdów szynowych. Jeśli na skrzyżowaniu równorzędnym znajduje się torowisko, kierujący pojazdem kołowym musi ustąpić pierwszeństwa tramwajowi (niezależnie od tego, z której strony ten tramwaj nadjeżdża). Od tej reguły nie ma wyjątków, poza sytuacją, gdy znaki, sygnalizacja świetlna lub osoba kierująca ruchem nakazują inaczej. Nieco inne zasady obowiązują na rondzie, o czym przeczytasz w dalszej części artykułu.

O zasadzie prawej ręki trzeba również pamiętać, gdy na skrzyżowaniu obowiązuje sygnalizacja świetlna w układzie kolizyjnym. Na przykład wtedy, kiedy pojazd nadjeżdżający z naprzeciwka ma również zielone światło i zamierza przejechać przez skrzyżowanie prosto. Jeśli zamierzasz skręcić w lewo, musisz ustąpić mu pierwszeństwa.

Pierwszeństwo względem pojazdów uprzywilejowanych

Pojazdy uprzywilejowane, takie jak karetka, pojazd straży pożarnej, radiowóz policyjny lub pojazd innych służb ma pierwszeństwo jedynie wtedy, gdy wysyła sygnały świetlne i/lub dźwiękowe. W takiej sytuacji należy nie tylko ustąpić pierwszeństwa przejazdu, ale także umożliwić możliwie najszybszy przejazd, np. zjeżdżając na pobocze. W pozostałych sytuacjach zastosowanie mają ogólne zasady ruchu drogowego.

Pierwszeństwo na rondzie

Na skrzyżowaniu z ruchem okrężnym zazwyczaj pierwszeństwo mają pojazdy już się na nim znajdujące. Informują o tym zwykle znaki. Jeśli jednak zdarzy się, że przy wjeździe na rondo nie ma takich znaków, zastosowanie ma zasada prawej ręki (skrzyżowania równorzędne z rondem są jednak bardzo rzadkie). Zasada prawej ręki obowiązuje także wtedy, gdy przed wjazdem na rondo znajduje się jedynie znak C-12 („ruch okrężny”), bez dodatkowego znaku „ustąp pierwszeństwa”. Gdy na skrzyżowaniu jest sygnalizacja świetlna, należy się stosować do jej wskazań.

Jeśli na skrzyżowaniu z ruchem okrężnym znajduje się torowisko tramwajowe, trzeba pamiętać, że:

  • Motorniczy tramwaju musi stosować się do nakazów sygnalizacji świetlnej w zakresie pierwszeństwa.
  • Jeśli na skrzyżowaniu nie ma znaków (jest równorzędne) lub występuje tylko znak C-12, tramwaj ma zawsze pierwszeństwo – zarówno wjeżdżając, jak i zjeżdżając z ronda.
  • W typowej sytuacji, kiedy pierwszeństwo mają pojazdy na rondzie (przed wjazdem na nie znajdują się znaki A-7 „ustąp pierwszeństwa”), tramwaj nie ma pierwszeństwa, gdy wjeżdża na skrzyżowanie, ale gdy z niego zjeżdża – tak.

Zasady związane z pojazdami szynowymi na rondzie mogą wydawać się skomplikowane, zwykle jednak na takich skrzyżowaniach znajduje się sygnalizacja świetlna, która obowiązuje wszystkich uczestników ruchu.

Zmiana pasa ruchu i inne sytuacje drogowe

W sytuacji zmiany pasa ruchu nadrzędną zasadą jest to, że pierwszeństwo przejazdu ma pojazd, który jedzie prosto, tzn. porusza się swoim pasie, nie wykonując żadnego innego manewru. W sytuacji, gdy oba pojazdy chcą zmienić pas ruchu w tym samym czasie, pierwszeństwo ma zawsze pojazd, który znajduje się z prawej strony (np. podczas jednoczesnego wjeżdżania na pas środkowy z pasów skrajnych na drodze trzypasmowej).

W jakich jeszcze sytuacjach należy pamiętać o ustąpieniu pierwszeństwa przejazdu?

  • Włączanie się do ruchu – przed wjazdem na drogę utwardzoną należy ustąpić wszystkim pojazdom, niezależnie od tego, z której strony nadjeżdżają.
  • Zawracanie na skrzyżowaniu – należy stosować się do znaków i zasady prawej ręki, jednak trzeba zachować szczególną ostrożność, ponieważ kierowca nie może sygnalizować zamiaru zawracania (jedynie skrętu w lewo).
  • Pierwszeństwo w strefie zamieszkania – tutaj piesi mają pierwszeństwo przed pojazdami, na skrzyżowaniach zaś obowiązuje zasada prawej ręki (chyba że znaki stanowią inaczej). Trzeba też pamiętać, że opuszczając strefę, kierowca musi ustąpić pierwszeństwa innym pojazdom, niezależnie z którego kierunku jadą (wyjazd jest traktowany jako włączenie się do ruchu). 
  • Wyjazd z drogi wewnętrznej na drogę publiczną – tutaj również obowiązuje nakaz ustąpienia pierwszeństwa wszystkim pojazdom. 

W artykule przedstawiliśmy wybrane zagadnienia, w których istotne jest zachowanie pierwszeństwo przejazdu. Nie są to jednak wszystkie sytuacje, z jakimi możesz spotkać się na drodze. Przed przystąpieniem do egzaminu, warto dokładnie przećwiczyć materiał z tego zakresu.